“Bron van vezels.” – “Rijk aan eiwit.” – “Ondersteunt je immuunsysteem.”
Dit zijn zomaar een aantal zinnen die je kunt tegenkomen op de verpakking van een voedingsproduct. Als je een aantal producten vastneemt en de verpakkingen bekijkt, krijg je zoveel informatie naar je hoofd geslingerd dat je al snel door de bomen het bos niet meer ziet.
In deze blogserie ga ik in op alle ins en outs van etiketten. Wat staat er eigenlijk op zo’n voedingsetiket? Wat zijn voedings- en gezondheidsclaims en zou je soms misschien misleid kunnen worden door een etiket?
De voorkant van een etiket
Op de voorkant van de verpakking – ook wel het front of pack label genoemd – staat al een hele hoop informatie.
- Vaak is het eerste wat opvalt de kleur van de verpakking en de (merk)naam. Dit kan informatie geven wat voor soort voedingsmiddel het is en hoe het smaakt. Denk bijvoorbeeld aan vanillekwark, of granenreep met melkchocolade. Deze naam staat soms op de achterkant, in de buurt van de ingrediëntenlijst. Maar meestal staat op de voorkant vrij duidelijk wat voor product het is.
- Ook staat er wel eens een keurmerk op een verpakking, zoals het Beter Leven keurmerk, het fairtrade label of een Nutri-Score. De Nutri-Score zie je tegenwoordig steeds vaker, en die geeft een idee hoe gezond het product is binnen een categorie voedingsproducten met een A tot E score. Zou je hier meer informatie over willen, check dan de website van het voedingscentrum over Nutri-Score1.
- Ook zie je op veel producten een voedings- of gezondheidsclaim. Dit zijn beweringen over de gezondheid van een product zoals degene bovenaan dit artikel. Hier ga ik in een volgend deel dieper op in, want er valt enorm veel over te vertellen.
De achterkant van een etiket
Zodra je het product omdraait, zie je veel woorden in een klein lettertype waarvan je misschien niet altijd weet wat ze nou betekenen. Wat vaak als eerste opvalt, is de ingrediëntenlijst. Hierop staat wat er precies in het product zit. De volgorde van de ingrediënten laat zien hoeveel het product hiervan bevat. Het ingrediënt dat als eerste staat, zit er het meeste in, en wat als laatste staat het minst.
Als vuistregel kun je aannemen dat het grootste gedeelte van je product bestaat uit de eerste 5 ingrediënten op deze lijst.
Verschillende soorten suikers
Goed om te weten is dat er verschillende benamingen zijn voor de voedingsgroep ‘suikers’. Denk hierbij aan glucose- of fructosestroop of vruchten(sap)concentraat. Zulk concentraat is ingekookt fruitsap met een hoge concentratie suiker en wordt vaak gebruikt in voedingsmiddelen om het product zoeter te maken. Nu wil ik natuurlijk niet zeggen dat je geen suiker kan/mag eten, absoluut niet. Suikers horen in een gezond voedingspatroon, maar deze informatie kan je wel helpen om suikers in de ingrediëntenlijst te herkennen.
Wat is de voedingswaardetabel?
Naast de ingrediëntenlijst is ook de tabel met voedingswaarden een belangrijke bron van informatie. In de voedingswaardetabel staat bijvoorbeeld hoeveel kilocalorieën en voedingswaarden (zoals koolhydraten, vetten en eiwitten) er per hoeveelheid in het product zitten. Vaak staat er een rijtje met voedingswaarde per 100 gram of 100 milliliter in de voedingswaardetabel. Die kun je gebruiken om de voedingswaarden te vergelijken binnen dezelfde categorie producten.
Producten vergelijken
Een handige tip is om eens in de gaten te houden wat de aanbevolen portiegrootte is voor een bepaald product. Zeker als je bezig bent met het tracken van macro’s kan dit je helpen. Als je in de supermarkt de voedingswaarden van producten uit dezelfde categorie (bijvoorbeeld mueslirepen) gaat vergelijken, maak je natuurlijk nooit een eerlijke vergelijking als de ene een portiegrootte van 75 gram heeft en de andere 90 gram. Bij het vergelijken van bepaalde producten kan je best kijken naar de voedingswaarden per 100 gram/100 milliliter. Maar voor het tracken van macro’s wil je toch om en nabij de voedingswaarden van de portiegrootte tellen.
Ook kan het nuttig zijn om je bij zo’n vergelijking af te vragen waarom je eigenlijk voor een bepaald product kiest. Is het om eiwitten binnen te krijgen? Of bijvoorbeeld vezels? Of gewoon omdat het lekker is? #keepitnononsense ;). Maar je gaat obviously geen kwark eten voor je vezels, of volkorenbrood voor je eiwitten. Door je af te vragen voor welke voedingsstoffen je een bepaald product eet, weet je welke voedingswaarden je met elkaar wil vergelijken.
Voor de liefhebber: Europese levensmiddelenwetgeving
Alle bovenstaande onderdelen op de voor- en achterkant van een verpakking zijn op een Europees niveau gereguleerd. Wat betekent dat binnen de hele Europese Unie de basisregels hetzelfde zijn. Een product dat je in Duitsland koopt moet dus aan dezelfde regels voldoen als in Nederland. Lidstaten van de EU kunnen op detailniveau wel nog onderling verschillen.
Meergranen vs volkoren
‘Volkorenbrood’ betekent bijvoorbeeld in Nederland dat 100% van de granen volkoren moet zijn, terwijl dit in Duitsland slechts 90% is 2, 3. ‘Meergranen’ is dan weer een term die aangeeft dat er minimaal 3 verschillende soorten granen in je product moeten zitten, maar dit hoeven niet per se volkoren granen te zijn. Ook zijn meergranen producten doorgaans donkerder van kleur, waardoor het lijkt alsof het product meer vezels bevat en dus gezonder is (ook duurder, trouwens).
In meergranenbrood is vaak een kleurstof toegevoegd om het een donkere kleur te geven. Het zou dus kunnen dat je vezels ‘misloopt’ door meergranen producten te pakken in plaats van volkoren. Het is daarom waardevol om af en toe even de achterkant van je product te bekijken om te zien wat er nou eigenlijk allemaal in zit.
Eisen voor de voedingsproducent
Alle vereisten waar voedingsproducenten zich aan moeten houden met betrekking tot voedingsinformatie staan in verordening 1169/2011 van de Europese Unie4.
Verplicht is (onder andere):
- de benaming van het levensmiddel
- de lijst van ingrediënten en de houdbaarheidsdatum (‘Ten minste houdbaar tot’ of ‘Te gebruiken tot’)
- vrijwillige informatie is bijvoorbeeld een voedings- of gezondheidsclaim, een duurzaamheids- of gezondheidslabel of een afbeelding met een serveersuggestie.
Een belangrijk artikel in deze verordening is artikel 7 waarin staat dat voedingsinformatie niet misleidend mag zijn 4. Echter is hier nogal wat discussie over tussen verschillende partijen, zoals bedrijven, de consument en wettelijke instanties. Mag je überhaupt claimen dat dagelijks een gembershotje goed is voor je weerstand of ontstekingsremmend werkt? In de volgende twee delen van deze blogserie ga ik uitgebreid uitleggen hoe het zit met claims en misleiding binnen de Nederlandse voedingsindustrie.
Maar als rule of thumb kun je aannemen: klinkt het te mooi om waar te zijn, dan is dat waarschijnlijk ook zo.
Conclusie
Kortom, op het label van een voedingsproduct staat een hele hoop informatie die je kunt gebruiken om een keuze te maken tussen verschillende producten. Sommige informatie is verplicht, andere is vrijwillig om te vermelden als voedingsproducent. Door te weten waar je op kunt letten op een etiket (bijvoorbeeld de voedingswaardetabel, ingrediëntenlijst en de naam van het product) kun jij de beste keuze maken die bij jouw voedingspatroon past.
In deel 2 ga ik meer vertellen over de voedings- of gezondheidsclaims, want hier valt zoveel meer over te vertellen.